20.12.2017

Sendikal Faaliyet Kapsamında Afiş Asılması Nedeniyle İdari Para Cezası Uygulanmasının Sendika Hakkını İhlal Ettiğine İlişkin Kararın Basın Duyurusu

Anayasa Mahkemesi İkinci Bölümü 18.11.2017 tarihinde Abdulvahap Can ve diğerleri (B. No: 2014/3793) bireysel başvurusunda Anayasa’nın 51. maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Olaylar

Başvuruculardan Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (EĞİTİM SEN) eğitim iş kolunda çalışanların ekonomik, sosyal, demokratik, kültürel haklarının korunması ve geliştirilmesi ile özgür ve demokratik bir çalışma yaşamının oluşturulması iddiasıyla çalışmalarını sürdüren bir sendikadır. Gerçek kişi başvurucular ise kamuda öğretmen olarak görev yapmakta olup EĞİTİM SEN Batman Şubesi üyesi ve yöneticisidirler.

EĞİTİM SEN Batman Şubesinin, Kurdi Der isimli dernek ve Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) Batman İl Örgütü ile birlikte 2013-2014 eğitim ve öğretim yılı başında ana dilde eğitim çerçevesinde yaptığı etkinlikler sırasında Batman şehir merkezindeki çeşitli yerlerde bulunan ve bir şirketin işletiminde olan on beş ilan panosuna (bilboard) "ana dilde eğitim" temalı afişler asıldığı tespit edilmiştir. Bunun üzerine Batman Valiliğinin işlemiyle EĞİTİM SEN üyesi ve şube yöneticisi olan başvurucularla birlikte toplam sekiz kişiye ayrı ayrı 1.500 TL idari para cezası uygulanmıştır.

Başvurucular idari para cezalarına karşı (kapatılan) Batman 1. Sulh Ceza Mahkemesinde (Mahkeme) itiraz yoluna başvurmuşlardır. İtiraz dilekçelerinde, polis tarafından tek taraflı olarak düzenlenen tutanağa istinaden uygulanan idari para cezasının hukuka aykırı olduğu savunulmuştur. Başvurucular sadece afiş astıklarını, şahıs olarak sorumlu tutulmalarının mümkün olmadığını, sendikal faaliyet teşkil eden eylem tek olmasına rağmen sekiz kişiye ayrı ayrı ve alt sınırdan uzaklaşılarak idari para cezası tayin edilmesinin cezayı sendikaya yönelik bir baskı aracına dönüştürdüğünü ileri sürmüşlerdir.

İlan panolarını işleten Şirketin yetkilisi, söz konusu afişlerin BDP İl Yönetiminin bir üyesi ile akdedilen sözleşmeye istinaden asıldığını Mahkemeye beyan etmiştir.

Mahkeme, idari para cezalarına yapılan itirazları kesin olarak reddetmiştir. Mahkeme, afişlerde imzası bulunan BDP Batman İl Örgütü, Kurdi Der ve EĞİTİM SEN organizasyonunda afişlerin içeriğinde belirtildiği gibi yetkili makama herhangi bir bildirimde bulunulmadan kanuna aykırı yürüyüş gerçekleştirildiğini belirtmiş ve bu nedenle afişlerde imzaları bulunan kuruluşların yöneticilerine 5236 sayılı Kabahatler Kanunu'nun 42. maddesi ile 2911 sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu'nun 27. maddesi uyarınca uygulanan idari para cezalarının hukuka uygun olduğu sonucuna ulaşmıştır.

Başvurucunun İddiaları

Başvurucular, itiraz dilekçelerindekilere benzer hususları dile getirerek sendika haklarının, ifade özgürlüklerinin, adil yargılanma haklarının ve eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüşlerdir.

Mahkemenin değerlendirmesi

Anayasa Mahkemesi iddiaları bir bütün olarak sendika hakkı kapsamında incelemiş ve özetle aşağıdaki değerlendirmeleri yapmıştır:

Sendika hakkı, sendika üyesinin sendikaya üye olması veya mensubu bulunduğu sendikanın faaliyetlerine katılması nedeniyle yaptırıma uğramamasını da güvence altına almaktadır. Bununla birlikte sendika hakkı mutlak olmayıp Anayasa’nın 13. maddesinde yer alan ölçütlere uyulmak koşuluyla sınırlandırılabilir.

Anayasa Mahkemesi somut olayda sendika hakkına müdahalenin bulunduğu sonucuna varmış; bu müdahalede Anayasa’nın anılan maddesinde yer alan ölçütlerden “kanuna dayanma” ve “meşru amaç” ölçütleri yönünden sorun görmemiştir. Mahkeme değerlendirmesini “demokratik toplum düzeninin gereklerine uygun olma” ölçütü üzerinde yoğunlaştırmıştır. Buna göre:

Kamu otoritelerinin sendikal faaliyet kapsamında gerçekleştirilen görüş veya fikir açıklamalarına yaptırım uygulanmak suretiyle yapılan müdahalenin demokratik bir toplumda gerekli olduğunun makul gerekçelere dayanılarak gösterilmesi gerekir.

Somut olayda izinsiz afiş astıkları gerekçesiyle başvurucuların her birine 1.500 TL idari para cezası verilmiştir. Başvurucular tarafından icra edilen afiş asma fiilinin EĞİTİM SEN ve diğer bileşenler tarafından yürütülen ana dilde eğitime ilişkin etkinlikler kapsamında gerçekleştirildiği anlaşılmaktadır. Afiş içeriklerinin suç teşkil ettiğine ilişkin olarak kamu makamlarının ne bir tespiti ne de bu yönde bir iddiası bulunmaktadır.

Anadilde eğitim temalı ve herhangi bir suç unsuru içermeyen afiş asılmasının bir düşünce açıklaması mahiyetinde olduğu hususunda kuşku bulunmamaktadır. Olayda afiş asma biçiminde tezahür eden fikir açıklaması, sendikal faaliyet çerçevesinde icra edildiğinden Anayasa'da düzenlenen sendika özgürlüğü ve ifade özgürlüğüne ilişkin güvencelerden yararlanır. Ancak afiş asma yoluyla düşünce açıklanmasının anayasal güvencelerden yararlanması, afiş asmanın bazı ön biçim koşullarına bağlanmasına engel teşkil etmez. Hakkın kullanımını imkânsız veya hakkın tanınmasını anlamsız hâle getirmedikçe afiş asmanın ön biçim koşullarına bağlanması sendika hakkının ihlaline yol açmaz.

Kanun koyucu, izin koşulu yerine getirilmeden afiş asılmasını idari para cezası yaptırımına tabi tutmuştur. Kanun’un gerekçesinde ise ceza, görüntü kirliliğinin önlenmesi amacına bağlanmıştır. Bunun gerekli bir tedbir olmadığı söylenemez. Ancak tek başına izin koşulunun ihlal edilmiş olması yaptırım uygulanmasının haklılaştırılması bakımından yeterli görülmeyebilir. Anayasa Mahkemesinin önceki kararlarında da belirtildiği üzere kamu düzeninin bozulduğuna ilişkin ilgili ve yeterli bir gerekçe gösterilmeden yaptırım uygulanması hâlinde sendika özgürlüğünün ihlal edildiği sonucuna ulaşılabilir. Somut olayda idarenin ya da Mahkemenin, asılan afişlerin kamu düzenini bozduğuna veya bu nedenle kamu düzeninin bozulma tehlikesinin ortaya çıktığına ilişkin bir tespiti ve değerlendirmesi bulunmamaktadır.

Başvurucuların, afişlerin özel bir şirket tarafından işletilen ve BDP Batman il örgütünce kiralanan bilbordlara afiş asmanın izne tabi olmadığı yönündeki iddiaları hakkında Mahkeme tarafından değerlendirme de yapılmamıştır.

Dolayısıyla ilgili ve yeterli gerekçe ortaya konulmadan idari para cezası uygulanmak suretiyle sendika hakkına müdahale edilmesinin demokratik toplumda gerekli olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Dahası somut olayın koşullarında başvuruculara verilen idari para cezasının sendikal faaliyette bulunulması bakımından caydırıcı bir etki de doğurabilir.

Sonuç olarak Anayasa Mahkemesi Anayasa’nın 51. maddesinde güvence altına alınan sendika hakkının ihlal edildiğine karar vermiştir.

Bu basın duyurusu Genel Sekreterlik tarafından kamuoyunu bilgilendirme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı değildir.