Bireysel Başvuru Basın Duyuruları

Olaylar

15 Temmuz darbe teşebbüsü sonrasında devletin yetkili organları tarafından tehdit değerlendirmesi yapılarak olağanüstü hâl ilan edilmiş ve başta Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması (FETÖ/PDY) olmak üzere demokratik anayasal düzene, bireylerin temel hak ve hürriyetlerine, millî güvenliğe yönelik tehdit oluşturan tüm terör örgütlerine ve illegal yapılanmalara karşı tedbirler alınması kararlaştırılmıştır.

Bu kapsamda Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca 15/8/2016 tarihinde kararlaştırılan 672 sayılı Olağanüstü Hal Kapsamında Kamu Personeline İlişkin Alınan Tedbirlere Dair Kanun Hükmünde Kararname (KHK) 1/9/2016 tarihli ve 29818 (Mükerrer) sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Başvurucu, sosyal bilgiler öğretmeni iken anılan KHK ile kamu görevinden çıkarılmıştır.

Bireysel başvuru yapılması sonrasında Cumhurbaşkanı'nın başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulunca 2/1/2017 tarihinde kararlaştırılan 685 sayılı Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu Kurulması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 23/1/2017 tarihli ve 29957 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan KHK'nın 1. maddesiyle olağanüstü hâl KHK’larıyla doğrudan tesis edilen işlemlere ilişkin başvuruları değerlendirmek ve karara bağlamak üzere Olağanüstü Hal İşlemleri İnceleme Komisyonu (Komisyon) kurulmuştur. Anılan KHK'nın 2. maddesinde, Komisyonun olağanüstü hâl kapsamında doğrudan kanun hükmünde kararnameler ile "kamu görevinden, meslekten veya görev yapılan teşkilattan çıkarma ya da ilişiğin kesilmesi"ne ilişkin olarak tesis edilen işlemler hakkındaki başvuruları değerlendirip karar vereceği belirtilmiştir.

Başvurucunun İddiaları

Başvurucu, olağanüstü hâl kapsamında doğrudan 672 sayılı KHK ile kamu görevinden (öğretmenlik mesleğinden) çıkarılmasına karar verilmesi ve bu kararın doğurduğu hukuki sonuçlar nedeniyle Anayasa’da düzenlenen bazı hakların ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

Mahkemenin Değerlendirmesi

Anayasa Mahkemesi öncelikle, Komisyonun görev alanına giren konularda daha önce herhangi bir yargı merciine başvurmuş veya dava açmış olanların yargı mercilerindeki dosyalarının yeni bir başvuru şartı aranmaksızın incelenmek üzere Komisyona gönderileceğine ilişkin 685 sayılı KHK'nın geçici 1. maddesinin (3) numaralı fıkrasını değerlendirmiştir. Mahkemenin değerlendirmesine göre anılan hüküm olağan kanun yollarına ilişkindir. Bireysel başvuru yolu ise olağan nitelikte bir kanun yolu olmadığından daha önce yapılmış bireysel başvurular 685 sayılı KHK'nın geçici 1. maddesinin (3) numaralı fıkrası kapsamına girmemektedir. Dolayısıyla somut bireysel başvurunun söz konusu KHK hükmüne göre değil bireysel başvuruda uygulanan kabul edilebilirlik kriterlerine göre değerlendirilmesi gerekir.

Anayasa Mahkemesi başvurunun kabul edilebilirlik kriterlerini karşılayıp karşılamadığı bakımından ise özetle aşağıdaki değerlendirmeleri yapmıştır: 

Başvuru yollarının tüketilip tüketilmediği, ilke olarak Anayasa Mahkemesine başvurunun yapıldığı tarihteki duruma bakılarak değerlendirilir. Ancak Anayasa Mahkemesi bazı durumlarda bireysel başvuru yapıldıktan sonra oluşturulan yeni başvuru yollarının tüketilmesi gerektiğine de karar verebilir. Özellikle belli bir konudaki yapısal ve sistemik sorunlara çözüm bulmak amacıyla sonradan oluşturulmuş bir yol söz konusu ise ikincillik ilkesi,  o konudaki temel hak ve özgürlüklerin ihlali iddialarının -bu yol vasıtasıyla- öncelikle idari ve yargısal makamlarca değerlendirilmesine imkân tanınmasını gerekli kılabilir.

Bireysel başvuru yapıldıktan sonra yeni bir başvuru yolunun oluşturulması hâlinde Anayasa Mahkemesinin görevi, söz konusu başvuru yolunun düzenleniş şekli itibarıyla ulaşılabilir olup olmadığını, ihlal iddiaları yönünden makul bir başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesine sahip olup olmadığını değerlendirmektir.

Başvurucunun ihlal iddiaları dikkate alındığında ilk bakışta ulaşılabilir ve ihlal iddialarıyla ilgili başarı şansı sunma ve yeterli giderim sağlama kapasitesi olduğu görünen (Komisyona) başvuru yolu tüketilmeden yapılan başvurunun incelenmesinin bireysel başvurunun "ikincil niteliği" ile bağdaşmayacağı sonucuna varılmıştır.

Açıklanan nedenlerle başvurunun başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmiştir.

Ayrıca Anayasa Mahkemesi Birinci Bölümü, 19/7/2017 tarihinde, olağanüstü hâl kapsamında doğrudan kanun hükmünde kararnameler ile tesis edilen öğrencilikle ilişiğin kesilmesine ilişkin Sait Orçan (B. No: 2016/29085) ve özel öğretim kurumunun kapatılmasına ilişkin Ramazan Korkmaz (B. No: 2016/36550) başvurularında da aynı gerekçelerle başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle kabul edilemezlik kararı vermiştir.

Anayasa Mahkemesi bireysel başvuru yolunu 685 sayılı KHK'nın geçici 1. maddesinin (3) numaralı fıkrası kapsamında görmediğinden bu başvuru dosyalarını ve Komisyona başvuru yolunun tüketilmediği gerekçesiyle kabul edilemez bulduğunda diğer benzer başvuru dosyalarını resen Komisyona göndermeyecektir. Dolayısıyla olağanüstü KHK’lar ile haklarında doğrudan işlem tesis edilen ve Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapan başvurucuların Komisyona başvuru usulünü düzenleyen kurallara uygun olarak kendi durumlarını değerlendirip -gerek duymaları hâlinde- Komisyona başvuru yapmaları icap eder.